Wśród mrozów i śniegu, Boże Narodzenie na Kaszubach nabiera wyjątkowego, magicznego charakteru. To czas, gdy ożywają prastare zwyczaje, a tradycje, przekazywane z pokolenia na pokolenie, wciąż są żywe. Od unikalnych obrzędów adwentowych, po kolędowanie w drugi dzień świąt – kaszubskie Boże Narodzenie to święto, które łączy w sobie głęboką wiarę z bogatym folklorem, tworząc niezapomniany, rodzinny klimat.
Czekając na Gwiôzdkę – Adwentowe Zwyczaje
Adwent na Kaszubach to czas oczekiwania, ale i radosnych przygotowań. Jednym z najbardziej charakterystycznych i unikalnych zwyczajów jest chodzenie z Gwiôzdką. Grupy kolędników, zwane Gwiazdorami, wędrują od domu do domu, przynosząc ze sobą świąteczną radość. W skład grupy wchodzą różne postaci, często w humorystycznych, a czasem strasznych przebraniach: Gwiôzdor (gwiazdor), Diôbeł (diabeł), Smierc (śmierć), Bocën (bocian) i Koza. Każda z postaci ma swoją rolę: Gwiazdor, przebrany w kożuch i maskę, odpytuje dzieci z pacierza i rozdaje prezenty. Diabeł straszy niegrzeczne dzieci, a Śmierc przypomina o przemijalności życia.
Ten zwyczaj, który łączy w sobie pogańskie elementy z chrześcijańską symboliką, jest dowodem na bogactwo kaszubskiej kultury. Kolędnicy, po wejściu do domu, odgrywają krótkie scenki, śpiewają kolędy i życzą pomyślności na nadchodzący rok. To nie tylko zabawa, ale także ważny element budowania wspólnoty.
Wigilijna Uczta – Smaki Ziemi i Wody
Wigilia na Kaszubach to wyjątkowy czas, a tradycyjne potrawy wigilijne odzwierciedlają bogactwo ziemi i wód regionu. Zamiast barszczu, na stołach króluje brzôd – aromatyczna zupa z suszu owocowego, najczęściej z gruszek, jabłek i śliwek. To danie, które ma swoje korzenie w dawnych czasach, a jego słodycz symbolizuje radość i nadzieję na nadchodzący rok.
Innymi tradycyjnymi potrawami są:
- Śledzie – przyrządzane na wiele sposobów, symbolizują obfitość wód.
- Karp po kaszubsku – pieczony w cebuli i przyprawach, jest głównym daniem wigilijnym.
- Zupa z grzybów – symbolizująca bogactwo kaszubskich lasów.
- Makówki – słodka masa makowa z miodem, bakaliami i chlebem, symbolizująca dobrobyt i dostatek.
- Klëskj ze slezëma – kluski ze śliwkami.
Wszystkie potrawy są proste, ale bardzo smaczne, a ich symbolika jest głęboko zakorzeniona w tradycji. Kolacja wigilijna na Kaszubach to czas rodzinnego ciepła, modlitwy i dzielenia się opłatkiem.
Kaszubskie Kolędy i Kolędowanie
Kaszubi mają swoje własne, unikalne kolędy i pastorałki, które różnią się od tych śpiewanych w innych regionach Polski. Ich melodyka i słownictwo są głęboko osadzone w języku kaszubskim, co sprawia, że są one wyjątkowe i niepowtarzalne. Najbardziej znane kaszubskie kolędy to „W stajence na słomie” czy „Dziś w Betlejem”.
Kolędowanie, które zaczyna się w Wigilię, trwa aż do drugiego dnia świąt, a nawet dłużej. W drugi dzień świąt, czyli w Dzień św. Szczepana, na Kaszubach istniał zwyczaj chodzenia z Pasterką (pastorałką) od domu do domu. Wędrujący kolędnicy, często z szopką lub gwiazdą, śpiewali tradycyjne pieśni i składali życzenia w zamian za poczęstunek. To piękny zwyczaj, który integrował całe wsie, a śpiew kolęd rozbrzmiewał w każdym zakątku regionu.
Kaszubskie Boże Narodzenie to czas, który pozwala na nowo odkryć magię i piękno świąt. To czas, w którym tradycja, wiara i rodzina łączą się w jedno, tworząc niezapomniany, ciepły i autentyczny klimat.
