Historia Kartuz jest nierozerwalnie związana z przybyciem do serca Kaszub zakonników, którzy nie tylko założyli tu klasztor, ale także dali początek miastu, które do dziś nosi ich imię. Zakon kartuzów, słynący z surowej reguły, ascezy i kontemplacyjnego życia, odcisnął trwałe piętno na kulturze, architekturze i duchowości regionu, tworząc unikalną enklawę na mapie Pomorza.
Z Francji na Pomorze – Założenie Klasztoru
Historia klasztoru kartuzów w Kartuzach sięga XVII wieku. W 1648 roku król Polski Władysław IV Waza, na prośbę wojewody pomorskiego, Jakuba Wejhera, postanowił ufundować nową placówkę zakonną dla kartuzów. Wybór padł na malownicze, ale odludne miejsce nad jeziorem Klasztornym, w sercu Puszczy Kartuskiej. Surowa, ascetyczna reguła zakonu wymagała odległości od zgiełku świata, co czyniło to miejsce idealnym dla kontemplacyjnego życia.
Budowa klasztoru, zwanego Kartuzą Kaszubską, rozpoczęła się w 1650 roku. Zakonnicy, przybyli z innych klasztorów kartuskich w Europie, w tym z Francji, rozpoczęli budowę w oparciu o specyficzne dla swojego zakonu założenia architektoniczne. Klasztor składał się z kościoła, kaplicy i eremów, czyli oddzielnych domków, w których zakonnicy spędzali większość swojego życia w odosobnieniu. To właśnie te unikalne rozwiązania, połączone z lokalnymi tradycjami, nadały klasztorowi jego charakterystyczny wygląd.
Architektura Ducha – Symbolika i Piękno
Architektura klasztoru kartuzów w Kartuzach to połączenie surowego stylu gotyckiego i mistycznego piękna. Najbardziej charakterystycznym elementem jest dach, który przypomina wieko trumny – symbol życia, które jest tylko drogą do wieczności. Kościół klasztorny, choć surowy w swoim wyrazie, kryje w sobie bogate wnętrze z barokowymi ołtarzami i dziełami sztuki. To właśnie w nim, choć kartuzi prowadzili życie w milczeniu, odbywały się wspólne modlitwy.
Klasztorne zabudowania nie służyły jedynie celom religijnym. Zakonnicy uprawiali ogrody, prowadzili własne młyny i warsztaty, co czyniło ich wspólnotę samowystarczalną. Ta gospodarcza aktywność przyczyniła się do powstania osady wokół klasztoru, która z czasem rozrosła się w miasto Kartuzy. Mieszkańcy osady często byli zatrudniani przez zakon, a ich życie i praca były ściśle związane z rytmem dnia zakonnego.
Kartuzi – Mentorzy, Nauczyciele, Strażnicy Kultury
Wpływ kartuskich zakonników na kulturę i dzieje Kaszub był wielowymiarowy. Choć wiedli życie w odosobnieniu, ich obecność oddziaływała na lokalną społeczność. Przede wszystkim, zakonnicy byli strażnikami wiedzy i kultury. Prowadzili bogatą bibliotekę, przepisywali księgi, a także gromadzili dzieła sztuki. Ich klasztor stał się ważnym ośrodkiem religijnym, a także miejscem pielgrzymek.
Kartuzi prowadzili również działalność charytatywną, wspierając ubogich i chorych. Ich obecność przyczyniła się do wzrostu znaczenia regionu i stała się impulsem do jego rozwoju gospodarczego. Co więcej, poprzez swoją surowość i oddanie, zakonnicy stali się duchowym punktem odniesienia dla lokalnej społeczności, która zyskała w nich oparcie w trudnych czasach.
Choć klasztor został zlikwidowany w XIX wieku, jego dziedzictwo jest wciąż żywe. Kościół klasztorny, będący dziś kolegiatą, jest jednym z najważniejszych zabytków na Pomorzu, a jego architektura i historia są symbolem miasta. Kartuzy, które zawdzięczają swoją nazwę zakonowi, pielęgnują pamięć o zakonnikach, którzy ukształtowali tożsamość i krajobraz kulturowy tej ziemi. Ich historia pokazuje, że nawet z pozoru zamknięta wspólnota może mieć ogromny, trwały wpływ na otaczający ją świat.
